Two Kinaray-a Pieces

I submitted these two pieces for the fellowship to the University of San Agustin's 2nd Fray Luis de Leon Creative Writing Workshop held last May 17 to 21, 2004. There arose among the panelists (among them Alex de los Santos and Isidoro Cruz of San Agustin, and Melchor Cichon and Alice Tan Gonzales of UPV) an issue whether to call these pieces poems or essays or what. I stuck to believing they are prose poems (as defined by Lawrence Perrine in his book Sense and Sound: An Introduction to Poetry) which has the qualities of poem but has the form of prose.

Alex de los Santos offered an alternative term: sugidanon. Sugidanon, he said, is a Kinaray-a traditional literary form which is quite all-encompassing. The only point is that the author, teller, or speaker tells something. Nagasugid. Be there a complete story (i.e., the formalists' establishment-climax-denouement parts) or none. Just a slice of a probable whole (but won't be told) story.

I leave it to the reader to decide on what these pieces really are.

Kanta Ni Inday (Padangat Kay Dandansoy)

Nagbalik ako liwat idya sa aton payag-payag. Sirum pa lang nag-abot ron ako.

Ang usbong kang basa nga lupa kag ang masaulo ko pa nga pagkanta kang mga sirum-sirum nanghagad kanakon liwat nga magsulod. Waay ron ako magpanuktok.

Gusto ko ikaw daad kibuton.

Buhay nga waay ako nakabalik.

Akon ron gani nalipatan kung ano gid man bala kato ang ginhalinan kadya tanan. Akon dalang ginpangbilin ang mga kangkan-o nga pinangbakintol ko; ang bug-at kang mga binagtong nga ginpangdara ko kangsan-o.

Kamag-an kang baratyagon dalang ang dara ko pabalik.

Akon ruman gani liwat nabatyagan, kag amat-amat nakilala-an, ang dapya kang hangin nga sa mga inadlaw, sinemana, binulan, waay ko mahaklu kang nagaparapit ron ang ginasakyan ko paadto idya: Mabalik ron ako. Gusto ko ikaw daad kibuton.

Ugaring kay kaina pa nag-untat sa pagkulik-kulik ang mga sirum-sirum. Kag sa tupad kang nagakiraw-kiraw ron nga kingki, padayon lang angud ako sa paghulat kanimo.
Tulad, imaw ang nagasaut ko nga haron nga amat-amat ginapanas kang kadulom, akon ruman madumduman nga waay mo gid ako malantaw, maski kaisa, sa Payaw, Dandansoy.


Dalum Ang Kadulom Kang Gabii

Sa kadulom kag kalinung kang gabii, si Binang nagsindi kang posporo para sa anda nga kingki.

Sa pagduut kang kalayu kang sugi sa pabilo, ang mga mara kag laya nga dahon nga nagkarataktak halin sa mal-am nga paho sa kilid kang payag nag-untat sa pagpadara kag pagkulas sa huyup kang init kag ragkut nga hangin-Kwaresma. Sa dahi, irong, birigutihan, liug, lubut, likod, kag dughan ni Budok, bugnaw ang balhas nga nagbirilog-bilog angay kang tun-og sa nagakuru nga dahon kang croutons sa kaagahun. Amat-amat, hinay-hinay, nagdalum ang pagkalubong kang ana nga ulo sa nadat-ulan nga basa ron sa balhas nga ulunan. Gintrapuhan ni Binang kang sibin ang balhas, kag ginhuruhapuhap ang dahi kag dughan ni Budok. Kadungan kadya, isa man ka gamay kag kolor-abo nga alibangbang ang nagsulod halin sa giwang kang bintana kag naglupad-lupad sa kung diin asta ang malab-ot kang kasanag kang kalayo kang kingki. Sa sagwa, sige sa pagdalum ang kadulom kang gabii.

Dayun naghuyup ang daw natalang nga maburubugnaw nga hangin. Kag nagasaut-saut ang kalayu sa pabilo kang kingki. Sa sagwa, sa kurungan, nagsiyak ti tatlo ka beses ang isa sa anum ka mga pisu nga nakup-an kang pakpak kang munga kag naghipus liwat. Ang nipis kag puti nga mga panganud, nagpadugang sa kadulom sa palibot-sa parayan, kamaisan, kawayanan----sa anda paglubas sa dalum kang balsa nga bulan. Si Budok, sa ana damgu, nagalanguy sa suba nga bulawan, imaw sanday Pato, Pimbang, kag Kaloy. Bugnaw ang hangin nga naghuyup pasulod sa payag kag nagpasaut-saut sa sulo kang kingki; dalum ang pagginhawa ni Budok. Dalum man ang pagginhawa ni Binang sa pagturok kay Budok: ginsampawan na kang hinipid nga tualya ang basa ron nga ulunan ni Budok, dayun liwat trapo kang sibin sa bugnaw nga balhas ni Budok. Nagadalum nga nagadalum ang kadulom kang gabii.

Isa ka sirum-sirum ang nagsulod sa giwang kang sarado nga pwertahan, dayun na huni-kulik-kulik-kulik-kulik-sa dalum kang itum nga bato nga ginatukudan kang bangian nga lamesa. Kulik-kulik-kulik. Nagkiraw ang siga kang kalayu sa kingki. Ang kolor-abo nga alibangbang nagparapit sa tagumatayon nga kalayo. Napatay ang suga. Dayun may daw sa baho kang sunog nga hilamun ang nasimhutan sa sulod kang payag.

Dalum ang pagginhawa ni Budok. Dalum man ang pagginhawa ni Binang.

Dalum ang kadulom kang gabii.